Dit boek gaat over vriendschap. Vriendschap tussen mannen die – volgens de schrijver – ver boven verliefdheid, met kenmerken als hartstocht, jaloezie en stille eenzaamheid, uitsteekt door eigenschappen zoals onbaatzuchtigheid, trouw, opofferingsgezindheid en altruïsme, waarbij het volgende citaat: “Vriendschap is natuurlijk wat anders dan de ziekelijke neigingen van mensen die een tegennatuurlijke bevrediging zoeken bij hetzelfde geslacht”, homofilie uitsluit.

Het is 1940 als generaal Henrik op zijn kasteel in Hongarije een brief ontvangt van voormalig kapitein Konrad die na eenenveertig jaar zijn oude vriend wil opzoeken.

Henrik en Konrad leerden elkaar kennen op een militair opleidingsinstituut bij Wenen toen ze tien jaar oud waren. Ze werden vrienden voor het leven, Henrik uit een zeer rijk Hongaars geslacht en Konrad, geboren in een zeer armoedig Galicisch gezin.

Dit verschil in afkomst en rijkdom is onbelangrijk en staat de vriendschap geenszins in de weg: Konrad wordt kind aan huis bij Henrik hoewel diens vader vindt dat Konrad ‘anders’ is, geen échte militair.

Waarom is er zo lang geen contact geweest? Wat is er gebeurd eenenveertig jaar geleden? Dat is het grote geheim dat beide mannen delen waarbij de één niet precies weet wat de ander allemaal al doorheeft.

De generaal geeft opdracht aan de min Nini – waar hij een bijzondere band mee heeft – om de tafel te dekken op exact dezelfde manier als de laatste keer, eenenveertig jaar geleden toen zijn vrouw Krisztina er nog bij was. Zij is tweeëndertig jaar geleden overleden. De min Nini is eenennegentig jaar en was zestien toen de generaal werd geboren, de generaal is dus vijfenzeventig jaar oud en niet drieënzeventig zoals abusievelijk in het boek staat.

Na het diner gaan beide heren naar een andere salon waar alleen een lange vleugel staat en drie fauteuils rond een warme porseleinen kachel. Een lakei plaatst de koffie, brandewijn en sigaren op een tafeltje en laat de generaal en Konrad alleen.

Wat volgt is een monoloog van de generaal, waarbij Konrad slechts enkele keren kort bevestigt wat de generaal heeft verteld of een kort antwoord geeft op een vraag. De generaal fileert een aantal gebeurtenissen van eenenveertig jaar geleden scherp en spreekt vermoedens uit die waar blijken te zijn. Vermoedens van leven, dood en hartstocht.

De auteur heeft mij in dit boek laten kennismaken met zijn hoogstaande narratieve eigenschappen om levensvragen te stellen én te beantwoorden. Prachtig!

Ik waardeer dit boek met een 9 (negen).

 

2. Pierre

Nadat ik het boek Gloed had gelezen, stelde ik vast dat Sandor Marai een roman heeft geschreven rondom het onderwerp vriendschap, in dit boek de band tussen Henrik en Konrád. Of moet ik hier eigenlijk spreken over het verdwijnen van die vriendschap? Een ander terugkerend element in Gloed is schuld of schuldgevoel. Buiten al die grondideeën komt ook het ‘anders’ zijn van de twee (of drie) hoofdpersonen aan de orde. Wat dat laatste betreft, brengt dit motief de lezer misschien wel onbewust bij de tegenstelling tussen mensen in West-Europa en Oost-Europa (en daarmee zijn we bij een erg actueel onderwerp aanbeland). Aan al deze motieven kan ik natuurlijk ook nog verraad, ontrouw en wraak toevoegen.

Van Sandor Marai had ik nog nooit iets gelezen. Wikipedia wist me echter te vertellen dat deze Hongaarse schrijver en journalist in de vorige eeuw werd geboren en stierf. In 1998 pleegde hij – op 88 jarige leeftijd – zelfmoord, waarna de schrijver mede dankzij de vele vertalingen en lovende besprekingen van zijn roman Gloed postuum beroemd werd.

Het boek is in onze leesclub door John voorgedragen:

Slechts eén avond, één nacht duurt de ontmoeting van de twee oude mannen. Hun laatste gesprek is een duel zonder wapens, maar meedogenloos. Openhartig praten de twee over passie en vriendschap, over waarheid en leugen. Boven dat alles hangt de vraag wat er 41 jaar geleden gebeurde.
Ik kwam in het boek regelmatig mooie zinnen tegen: Sandor Marai is/was zonder twijfel een getalenteerd schrijver. Daarmee is Gloed een roman die lezers kan boeien, maar helaas merkte  ik bij mezelf dat ik het verhaal vaak als te traag ervaarde. Een monoloog van de generaal die vertelt hoe hij erachter is gekomen dat Konrad hem feitelijk haatte, op het punt stond hem te vermoorden en een relatie had met zijn vrouw (die inmiddels al 20 jaar dood is). Dat gegeven en de regelmatig wat archaïsche schrijfstijl boeide me onvoldoende. Zelfs met de wetenschap dat je bij de inhoud van dit boek ook behoorlijk diepzinnig kunt filosoferen.

Ik waardeer het boek met ‘n 7

 

3. Ed

Het boek gloed. Ja wat zal ik daarvan zeggen. Ik kan niet zeggen dat er een vliegende vaart in het boek zat. We hebben vroeger nog eens zo’n boek gelezen die zich in die tijd afspeelde en dat ging ook zo snel of langzaam, hoe je het bekijkt.

Vriendschap?

In het begin dacht ik echte vriendschap maar dat blijkt achteraf helemaal niet zo te zijn. Onwerkelijk om zo door te blijven leven.

Ik moet toegeven dat het niet zo slecht om te lezen was. Vooral wat ik noem het tweede deel, dat een lange monoloog was. De gast kreeg weinig tekst. En dit na 40 jaar. Was een lange nacht voor mij.

Het was niet direct het beroerdste boek wat wij gelezen hadden maar ook niet het beste. Een 7 vind ik te hoog en een 6,5 te weinig dus ik moet er tussen in gaan zitten.

Het wordt daarom een 6.7.

 

4. John

Een half jaar geleden belde een vriend mij met de vraag of ik het boek “Gloed” van Sandor Marai in mijn verzameling had staan. En ja hoor, dat bleek zo. Ik heb het hem toegezonden.
Alleen begreep ik toen niet waarom juist dit boek? Ik had namelijk nog nooit van de schrijver en het boek gehoord. Uit een eerste onderzoek bleek dat het al een oud boek was (1942). Via Wikipedia kreeg ik meer informatie en ook bij mij was toen de interesse gewekt.
Ik heb het met veel plezier gelezen en was enorm enthousiast. Ik wilde het jullie daarom ook voor leggen.

Het onderwerp gaat over vriendschap die over gaat in haat. Een vriendschap die meerdere levens vele jaren beïnvloed. Het stond beschreven als een literair meesterwerk en dat vond ik ook. De vrouw op de kaft van het boek is illustratief voor de “vriendschap” tussen Henrik en Konrád. 
Een prachtig boek, mooi en boeiend geschreven en een pakkend onderwerp waarbij de overgang van vriendschap naar haat voelbaar is.
Van mij krijgt het boek een 8.

 

5. Arie vR

Toch wel een bijzonder boek, dat jij deze keer ons liet lezen. Het verhaal op zich vond ik niet echt bijzonder spannend, maar de manier waarop het is beschreven en hoe het is opgebouwd, heeft wel indruk op mij gemaakt. Toen ik het boek uit had gelezen, ben ik  nog eens terug gegaan naar het begin. Toen zag ik bij nader inzien toch al heel wat aanwijzingen naar het latere vervolg. Ook de wisseling van de opbouw van het verhaal merkte ik toen beter op. Het was toch niet alleen maar een hele lange monoloog, zoals mijn indruk was , toen ik het boek uit had. In het begin van het boek wordt het verhaal mooi gepositioneerd, met een kijkje in het verleden, een beschrijving van het heden en wat aanwijzingen dat er 41 jaar geleden iets heel bijzonders moet zijn voorgevallen. Wanneer de gast (Konrad) is gearriveerd, is er aanvankelijk sprake van een gesprek tussen twee heren, maar daarna wordt het één lange monoloog van de generaal (Henrik). Op zich niet erg, want de zinnen zijn prachtig en de woordkeuze ook. De vertaler van dit boek heeft ook een enorme prestatie geleverd. Ook de drie hoofdpersonen van het verhaal, de generaal,  de oude Nini  en de vriend Konrad, zijn boeiend. Eigenlijk is het in die zin wel jammer dat we niet de verhalen van Nini of van Konrad te horen krijgen. We zien in eerste instantie alleen de “Gloed” van de generaal, maar je kunt er zeker van zijn dat er ook van alles smeult in de levens van Nini en van Konrad. Nog eenmaal gloeit alles op, nu de generaal na 41 jaar weer samen zit met zijn grote vriend, en Nini de eetzaal heeft ingericht zoals het was op die avond in het verleden. Gloed is een prima titel voor het boek. Er smeulen allerlei veenbranden.

Jammer dat we dit boek niet met elkaar kunnen bespreken, want het is de moeite waard om het vanuit verschillende gezichtspunten te beoordelen. Ik vond het een beetje als met een goede wijn. Aanvankelijk was ik nog niet zo onder de indruk, maar uiteindelijk was de nasmaak toch wel bijzonder. Ik geef het boek een 8.

 

6. René

Sándor Márai is voor mij geen onbekende schrijver. Ik heb in het verleden al meer van deze schrijver gelezen, namelijk de roman ‘De nacht voor de scheiding’. En ik heb ooit de toneelvoorstelling ‘Kentering van een huwelijk’ bijgewoond (gebaseerd op de gelijknamige roman). Zowel het boek als het toneelstuk vond ik indertijd zeer de moeite waard.

Het door John gekozen boek ‘Gloed’ schiep dan ook best wel verwachtingen en ik moet zeggen: ik ben daarin zeker niet teleurgesteld! Wat een mooi boek is deze qua omvang compacte maar qua thematiek en inhoud rijke roman! Sándor Márai is een begenadigd schrijver, die een prachtige stijl heeft. Natuurlijk moet je de roman wel een beetje in de tijd plaatsen: het boek is begin jaren veertig van de vorige eeuw geschreven. Dat betekent dat het allemaal wat trager is en dat de zinnen soms wat archaïsch aandoen. Maar prik daar doorheen zou ik zeggen en concentreer je op wat Márai te vertellen heeft.

Het boek speelt zich af in een kort tijdsbestek (een dag en een nacht), maar omvat een periode van 41 jaar. Het gaat om de waarheid, maar eigenlijk meer nog om de werkelijkheid die achter de waarheid zit. Het gaat om vriendschap -of misschien beter: de teloorgang van een vriendschap-, liefde en bedrog. Het lijkt trouwens wel of Márai ‘graag’ schrijft over ‘de dingen die voorbijgaan’, getuige ook de romans ‘De nacht voor de scheiding’ en ‘Kentering van een huwelijk’.

Qua handeling gebeurt er niet veel in de roman, qua gedachteontplooiing daarentegen des te meer.

Het is vooral het verhaal van de generaal geworden, die in een lange monoloog vanuit zijn gezichtsveld vertelt wat hem op het hart ligt. In zekere zin is dat jammer, want ik had ook het verhaal van Konrad en ook dat van Nini wel eens willen horen om een volledig beeld te krijgen wat er is gebeurd en wat het met de personen heeft gedaan. Een gebeurtenis wordt toch door iedereen op een eigen wijze bezien, beschouwd en beleefd.

Het boek bevat heel veel interessante passages die uitnodigen om daar verder op door te denken. Eén daarvan wil ik eruit lichten.

Hoofdstuk 16 handelt over de dingen die ons overkomen -het noodlot zeg maar-, er worden zaken verwoord die tot nadenken uitnodigen.

‘Want de dingen overkomen ons niet alleen maar’.

‘De mens doet het ook zelf, wat hem overkomt. Hij maakt datgene wat er moet gebeuren, roept het naar zich toe en laat het niet los. Zo is de mens. Hij doet het ook als hij meteen vanaf het allereerste ogenblik weet dat het fataal is wat hij doet. Ze houden elkaar vast, de mens en zijn lot, ze roepen elkaar op en scheppen elkaar. Het is niet waar dat het noodlot ons leven blind binnentreedt. Nee. Het noodlot komt door de deur naar binnen, die we zelf geopend hebben, terwijl we het noodlot beleefd voor hebben laten gaan’.

Of dit klopt…. Je kunt er een hele avond mee vullen. Ook hier geldt: DE waarheid is niet in beton gegoten bij één persoon, er valt veel meer over te vertellen. Jammer, dat we niet fysiek bij elkaar kunnen komen om het boek te bespreken.

Het punt? Een dikke 8,5

 

7. Eric

Hier dan mijn recensie van bovenstaand boek. Ik moest meteen denken aan het boek dat we ooit gelezen hebben in de beginperiode van de leesclub, nl.: De Radetzsky mars van Joseph Roth.

Dit is een ander verhaal, maar wel afspelend in het zelfde rijk omstreeks de zelfde tijd. Een goed en knap geschreven verhaal, dat zich in een lange nacht afspeelt en waar het gaat over vriendschap tussen 2 mannen.

De generaal (Henrik) en zijn vroegere vriend Konrad komen nog een keer samen. In een lange monoloog deelt de generaal zijn vermoedens met Konrad, die hij heeft omtrent het plotselinge vertrek van 41 jaar geleden. Aan het slot van de nacht, als de generaal zijn verhaal aan Konrad heeft verteld, nemen de 2 mannen afscheid van elkaar ………. De vriendschap is voorbij, de generaal blijft achter op zijn kasteel en Konrad keert terug naar Engeland. Einde vriendschap misschien wel symbolisch voor het rijk waarin dit verhaal zich afspeelt, nl het einde van het Hongaars/Oostenrijkse keizerrijk.

Ik geef het boek een 7,5.

 

8. Arie vdH

Het boek Gloed had ik al in de kast staan en had het jaren geleden ook al een keer gelezen. Ook nu weer heb ik het met veel plezier gelezen. Mooi en realistisch geschreven. Twee heren die aan het einde van hun leven de gebeurtenissen van vroeger nog een keer bespreken en het aandurven de meest zware geschiedenis in hun leven te bespreken. 

Het cijfer dat ik ervoor geef is een 8.

Laten we hopen dat we de volgende keer weer een life-bijeenkomst kunnen houden. Veel leuker dan alleen zo’n afstandelijk berichtje, nietwaar.